07.02.2017 20:14

Gamlar greinar úr Morgunblaðinu um sveitalífið í Mávahlíð

Svona birtist greinin í heild sinni inn á Mbl og ég fékk sendan textan

í tölvupósti hjá Magga bróðir einu sinni og langaði til að koma þessu

fallega fyrir hér inn á síðunni. Mér þykir óskaplega vænt um þessa

grein og gaman er að lesa hana. Hún er síðan 1984.

Heimsins mesta hnossgæti
held ég til mín félli;
mætti ég eignast Margréti,
Mávahlíð og Velli.

Þessi vísa er orðin yfir 300 ára gömul og var ort vegna heimasætu sem þá var í Mávahlíð í Fróðárhreppi. Þessari stúlku kvæntist síðar maður að nafni Gísli Jónsson. Margrét þessi lést árið 1710. Til minningar um hana gaf Gísli Fróðárkirkju prédikunarstól. Fróðárkirkja var lögð niður árið 1892. Þá var stólinn settur upp í kirkjunni í Ólafsvík. Er hann nú í nýlegri kirkju Ólafsvíkinga og þykir hinn merkasti gripur.

Hér fær þvotturinn á snúrunni að kenna á rebba.

Enn í dag hefir það áhrif á hvern þann sem hefir vott af sveitamannsblóði í æðum að koma að Mávahlíð. Örskammt neðan vegar um bæjarhúsið í grasi vöfðu túni sem svo teygir sig inn með hlíðinni í átt að Búlandshöfða. Ofan vegar er svo sjálfur hlíðarvanginn. Hann er grösugur allt upp í klettabeltin. Hvert sumar má sjá margt fé á beit í hlíðinni. Þetta eru vænar ær, flestar tvílembdar með þykkvaxin lömb. Innan girðingarinnar neðan vegar má oft sjá marga hrúta í hóp. Þeir sem hafa auga fyrir fallegu fé hægja gjarnan á bílum sínum eða stansa.

Þarna og á fjallinu uppaf, gengur Mávahlíðarféð.

Skammt niður af bænum, í átt til vesturs er stórt vatn, Mávahlíðarvaðall. Í hann fellur Holtsá og síðar Hrísá áður en vaðalinn tengist sjó í Tunguósi. Þar er Ábótapollur. Þar drukknaði Gísli Jónsson sá er forðum hlaut Margréti og Mávahlíð. Nafnið ber pytturinn vegna þess að þar drukknaði fyrr Ögmundur Kálfsson fyrsti ábóti Helgafellsklausturs. Þjóðleiðin utan af nesinu lá yfir Tunguósinn og yfir Mávahlíðarrif til Búlandshöfða. Utan við rifið er Breiðafjörður og ör skammt til gjöfulla miða. Velja má báta á grynnstu miðum af veginum ofan við Mávahlíðarbæinn

Í Mávahlíð búa bræðurnir Þorsteinn og Leifur Ágústssynir ásamt Huldu Magnúsdóttur, konu Leifs og þrem börnum þeirra. Að auki eiga þeir bræður jarðirnar Fögruhlíð og Kötluholt og hafa á jörðunum á fimmta hundrað fjár.

Og þetta eru ekki neinar skjátur eins og áður sagði. Kynbætur fjárins hafa þeir stundað af kappi . Kunnugir telja að í Mávahlíð sé nú eitt allra besta fjárbú á landinu. Hver einasta ær er hof sem hrútsmóðir. Allmargir hrútar hafa verið keyptir frá Mávahlíð á sæðingarstöðvar víða um land og margir eru seldir árlega til bænda á Snæfellsnesi. Ýmsir frammámanna í sauðfjárrækt, bændur og áhugamenn gera sér ferð hingað til að skoða hjörðina. Í stofu hangir verðlaunaskjöldur Búnaðarsambandsins, farandgripur veittur eiganda besta hrúts á héraðssýningu. Hlutu þeir gripinn haustið 1980 fyrir hrútinn Þorra sem síðar fór á sæðingarstöð. Gárungarnir segja að þeir hafi hlotið skjöldinn þrátt fyrir þá meginnáttúru þess grips að lenda hjá trúföstum framsóknarmönnum. Nú á, eftir fáeinar vikur að keppa um skjöldinn að nýju.

Hér sýnir Leifur okkur einn gripinn þessi er álitlegur, en þó ekki

meðal þeirra allra bestu á búinu.

Leifur á Mávahlíð er "náttúrubarn" eins og sagt er um þá sem næmir eru fyrir umhverfinu og lesa táknmál úr hverju hljóði, þögn og hreyfingu dýralífsins. Hann er snjall veiðimaður á allt það sem hann fýsir og er refaskytta góð. Við Björn Guðmundsson höfum séð tófuyrðling á vappi í Mávahlíð. Við ákváðum að skreppa í heimsókn og fá að taka myndir. Af þessu varð í byrjun september. Vegna verkfalla erum við svona seint á ferð með árangurinn.

Við komum að Mávahlíð síðla dags. Þegar okkur bar að garði var skólabílinn að renna í hlað með systkinin úr skólanum. Leifur er á spjalli við Bjarna í Geiragoti sem bílnum ók. Við Björn fylgdumst með rebba litla á meðan þar sem hann ólmast í leik. Tíkin Týra fær engan frið fyrir ærslum og áflögum. Hún sýnir þó ótrúlega þolinmæði og virðist á köflum hafa gaman af. Kötturinn er ekki eins hrifinn. Rebbi hefir nefnilega átt það til að ræna hann veiði, löglega fenginni " Rebbi er bæði prakkari og þjófur," segir Ágúst litli þegar rebbi sést hanga í þvottinum á snúrunni.

Týra og Rebbi það er aldrei friður

Týra og rebbi Augnabliks hlé.

Ágúst hefir engar vöflur á.
Hann er búin að skipta um föt og er þotinn niður að vaðli þar sem hann lagði net um morguninn. Rebbi hendist á eftir honum og við Björn fylgjumst með. Í netið sækir Ágúst fimm góðar bleikjur. Þær eru þá orðnar tólf þennan dag. Ágúst líkist föður sínum með áhuga á dýralífinu. Í sumar ól hann ála í kili gamals báts. " Rebbi stal þeim nú öllum " segir Ágúst. Einni hefir Ágúst gaman af að veiða skordýr og rannsaka þau. Leifur getur nú gefið sér tíma til að rabba við okkur. Ég bið hann um að fá að taka myndir af hrútnum. Við röltum út á túnið. Ég spyr hann fyrst um refaveiðina. Hann er ekkert nema hógværðin en segist hafa unnið 48 dýr alls þetta vor ásamt Bjarna á Kálfárvöllum. Ýmist voru þetta dýr og yrðlingar úr grenjum eða hlaupadýr. Rebbi litli eltir okkur og krakkana. "Hann er úr greni í Bergsmúlanum" segir Leifur.
"Við látum hann lifa til gamans" bætir hann við
Það er auðséð að hann er hændur að börnum.

Ágúst litli losar bleikju úr netinu. Handan Vaðalsins er Kötluhol. Næstu bæir fjær eru Tunga og Hrísar. Í Hrísum býr Þorgils Þorgilsson, landsþekktur áhugamaður um veðurfar, ásamt Hermanni bróður sínum.

Hrútarnir hafa dreift sér og eru fáir þeirra nálægt bæ. Ég spyr Leif um höldin í vor. Hann segir höldin hafa verið góð en stundum fleira tvílembt. Það voru um 75%. Undanfarin ár hafa fengið 26-27 kg eftir fóðraða kind en væri meira ef gemlingar væru látnir fá fang. Fóðrið er fyrst og fremst taða en kjarnfóðurgjöf er lítil sem engin nema rétt á vorin. Það er vorgott í hlíðinni og ánum því sleppt fljótt eftir burð í sæmilegu tíðarfari. Varðandi ræktunina segir Leifur að með endurteknum sæðingum og rækilegu vali hafi þetta þróast. Menn mega ekki halda að nú þurfi þeir ekki að fá meira að því féð sé það gott. Afturkippurinn sé fljótur að koma ef þessa sé ekki gætt. Valið verði líka að vera strangt. " Þar höfum við nú ekki staðið einir" segir Leifur. "Leifur Jóhannesson fyrrum héraðsráðunautur nú nýráðin forstöðumaður Stofnlánadeildar landbúnaðarins vann hér gott starf og var óþreytandi að koma að velja lömbin með bændunum. Við söknum hans héðan úr héraðinu. Hann er sennilega einn sá gleggsti á landinu"

Við rekum fáeina hrúta á undan okkur. Björn ljósmyndari tapar af þegar rebbi hoppar á bak einum hrútnum og sest þar . Hrissi lætur sér vel líka og stansar. Leifur segir að rebbi geri þetta stundum við hrútana og lömbin. Ærnar kæra sig ekki um þetta. Þær eru varar um sig. Við höldum nú til bæjar og þiggjum kaffi. Lengi megum við ekki dvelja við það því við ætlum að koma við í Fögruhlíð, en þar segir Leifur besta hrútinn þeirra vera á túni.

Í Fögruhlíð hittum við Þorstein snöggvast. Ég spyr hann um sölumálin. Hann segir þau í bölvuðum ólsestri og margt sem komi til. Framleiðslan er reyndar of mikil og hol og skuldakóngum haldið á floti, þeim og öðrum til óþurftar. Þeir sem framleiða holdfylltasta kjötið fá reyndar meiri arð eftir hverja á, en ekkert er gert til að leita eftir besta kjötinu frekar en hinu. Varðandi skil á greiðslum þurfum við hér ekki að kvarta. Við verslum við í Stykkishólmni og Grund í Grundarfirði. Þeir hafa greitt fullt grundvallarverð inn í reikninga fyrir hver áramót. Þeir hafa reyndar fengið skömm í hattinn frá Framleiðsluráði fyrir þetta en hafa haldið sínu striki sem betur fer.

Það fer að bregða birtu þegar Björn tekur myndir af síðasta hrútnum, Vini Vinssyni. Hann leyfir okkur að ganga að sér þukla og skoða en er hálferfiður við að sitja vel fyrir. Þessi Hrútur er ekkert nema vöðvar. Jafnvel Jón Páll gæti verið montinn af þessum vöðvum. Vinur er fjögurra vetra og gefur afbragðs afkvæmi segja þeir bræður. Þegar hann var tveggja vetra vó hann 125 kg. Brjóstmál mældist þá 120 sm, spjald 27 sm og fótleggur 125 mm.

Við þuklum og strjúkum. Birtu bregður enn frekar. Mál er að þakka fyrir og halda heim. Vinur þuklaður einu sinni enn og í hug kemur hrútsvísa Háks:

Stuttir fætur, staðan er gleið
Stinnir eins og klettur.
Hálsinn digur, bringan breið
bolur jafn og þéttur

Tengill á færslu

Bæta við áliti

Sýna álit

07.02.2017 20:14

Gamlar greinar úr Morgunblaðinu um sveitalífið í Mávahlíð

Tenglar

Tenglar

Tenglar